Loài cá trong hang rất lạ, không phải trắm cũng không
phải chép, mình có 2 sọc vàng chạy dọc thân, đầu to và không có râu.
Những người già trong bản còn nói rằng loài cá này có nướng cũng không
chín và chẳng ai dám mạo phạm đến hang cá thần.


Hang cá kỳ lạ

Đặt chân đến mảnh đất Mường Bon, tôi tình cờ nghe được
câu chuyện về 2 hang cá thần kỳ bí nằm giữa bản Tra và Xa Căn trong xã.
Hang cá thần này vốn nổi tiếng linh thiêng nên ngay cả trong quá khứ xa
xưa nhiều ngày đói kém nhưng bà con dân tộc Thái ở đây vẫn đặc biệt tôn
thờ đàn cá trong ao.

Có người gọi đó là Pa Phạ (cá trời), cũng có người gọi
đó là Pa phi (cá ma). Nhưng dù là cá trời hay cá ma thì bà con ở đây vẫn
kiêng kị không dám mạo phạm với hang cá đó.

Những người già ở hai bản Tra và Xa Căn (xã Mường Bon,
huyện Mai Sơn, Sơn La) kể: Chẳng biết cái hang cá ấy có từ bao giờ nhưng
nó cứ nhung nhúc cá, quẫy đạp òm òm. Những ngày hang đầy nước, nhìn cá
nhảy múa mà thấy thèm nhưng chẳng ai dám đụng đến một cái vảy cá ấy. Ai
muốn xem cá cũng chỉ dám mang ít ngô, thóc đến ném xuống để nhìn cá ăn
cho vui. Dẫu bụng có đói thì cũng phải nhịn vì cha truyền, con nối ở đây
chưa ai dám bắt cá trong 2 cái hang đó.

Người dân bản chỉ miệng hang cá thần lâu ngày đã bị cây cỏ phủ kín

Ấy vậy mà có kẻ đã dám liều mạng mang thuốc nổ đến hang
hòng thâu tóm nguồn lợi cực lớn từ hang cá thần này. Ông Lò Văn Bình,
dân bản Xa Căn kể: Cách đây đã đến vài chục năm, cũng vào mùa hè như thế
này, có 2 người Kinh ở bản Mai Tiên trong xã đã vác về đây 2 quả mìn
lớn. Họ tuyên bố chẳng có cá ma, cá thần gì hết. Cứ đặt quả mìn vào
miệng hang này là thánh thần thành món nhắm hết. Dân bản không tin thì
cứ ra mà xem. Rồi họ loay hoay đặt mìn, tính toán toạ độ sao cho hiệu
quả nhất và chiều dài dây cháy chậm cho đảm bảo an toàn. Khoảng 4 giờ
chiều thì họ đốt mìn.

Chỉ lát sau, một tiếng nổ lớn vang lên rung động cả núi
rừng, đất đá, cá mú bay lên mù mịt. Khi những kẻ liều mạng đánh mìn và
cả những người dân bản hiếu kỳ đến xem còn chưa kịp hoàn hồn sau tiếng
nổ thì chẳng hiểu sao mây đen, gió lốc từ đâu ùn ùn kéo tới đặc kín bản.
Lốc xoáy từng cơn rít trên đầu như ông trời đang dậm chân giận dữ. Mưa
bão ném xuống mặt đất những hạt lớn rát buốt da. Gió vặn cây rừng ào ào
như có cả ngàn con trăn gió trong cơn điên loạn tràn về… Tất cả tháo
chạy lấy thân.

2 người đánh mìn mấy phút trước còn cứng tay, mạnh mồn
đến vậy nhưng cũng bị chết đứng mấy mấy phút vì sự thay đổi đột ngột của
đất trời. Rồi như chợt hiểu ra điều gì vừa xuất hiện, họ cũng quăng hết
đồ đạc, bỏ cả chiến lợi phẩm, cắm đầu cắm cổ chạy về nhà.

Ấy vậy nhưng về đến bản thì đã có đến mấy cái nhà bị
bão táp quật cho tơi bời, nhẹ thì tốc mái, nặng thì sập nát. Một thời
gian sau, cả hai người liều lĩnh đánh mìn hôm ấy đã phải cuốn gói ra đi
khỏi bản. Người Tra - Xa Căn không biết họ đi đâu không thấy trở lại
nữa, cũng chả ai dám mở miệng hỏi thêm về chuyện ấy vì nó liên quan tới
những điều xui xẻo "chỉ có trời mới biết".

Kể lại câu chuyện ấy, ông Bình bảo: Hôm sau khi mưa
tạnh, gió ngừng chúng tôi mới dám đứng từ xa nhìn lại cửa hang thấy cá
chết trắng xoá, dễ đến vài tạ nhưng chả ai dám đến gần chứ đừng nói gì
tới nhặt cá. Sau mấy ngày nắng thì cá thối um, hàng tuần mới hết mùi
nồng nặc.

Cá nướng không chín

Tìm gặp UBND xã Mường Bon, anh Mùa A Hờ, Phó Chủ tịch
UBND xã, cười mà bảo rằng: "Tôi cũng nghe nói về cái hang cá bí hiểm ấy.
Có người bảo cá ấy nướng không chín nhưng tôi không tin. Cứ nướng lên
là chín hết. 5-6 năm trước khi chọn đất giáp danh 2 bản Tra-Xa Căn để
lập bản tái định cư Mai Quỳnh chúng tôi đã phải khoanh vùng, rào hang
lại cho an toàn. Có thể cái hang ấy thông với nhánh Nậm Pàn của dòng
sông Đà nên cá theo về ở mãi rồi cũng to, cũng nhiều".

Tuy nói vậy nhưng khi được hỏi đã lần nào trực tiếp
xuống hang cá chưa thì anh Hờ thật thà cho biết: Mình cũng chỉ dám đứng
ngoài nhìn chứ chưa dám xuống tận nơi vì cũng thấy sợ sợ…

Ông Lò Văn Bình chỉ nơi được nhiều nói có đôi rắn đen canh giữ hang cá

Theo lời ông Bình thì ngay từ những ngày tóc còn để
chỏm, ông Bình là một trong những trẻ trâu nghịch ngợm nhất trong bản,
thường xuyên lân la khám phá quanh khu hang cá thần. Những cấm đoán, đồn
đại về sự linh thiêng của 2 hang cá từ những người già càng kích thích
sự tò mò của ông. "Khi đó tôi cũng không tin là có hang cá thần nhưng cứ
nghĩ mãi là cá ở đâu ra mà nhiều thế, lại là loài cá lạ.

Tìm hiểu mãi tôi cũng phát hiện ra một cửa hang nước
nằm cách 2 miệng hang cá khoảng gần 100m ở khe núi phía suối Nậm Pàn.
Nhưng chỉ khi nào lũ to thì nước mới ngập tới khe đó, còn bình thường
thì nước đùn ở trong hang ra mát lạnh và có rất nhiều cá con. Tuy rất
thích bắt cá nhưng ở đó lại có một đôi rắn đen, to bằng bắp chân, cứ
suốt ngày quẩn quanh miệng hang làm tôi chẳng dám đến gần. Mấy năm nay,
do đông người đến đây ở, cá cũng chẳng còn mà đôi rắn cũng không thấy
nữa. Hỏi nhiều người nhưng cũng chưa thấy ai kể là bắt được con rắn đó
bao giờ".

Theo cách lý giải của ông Bình thì đôi rắn ấy có nhiệm
vụ canh giữ cửa hang không cho cá trong hang ra và không cho ai bắt cá ở
đầu vào. Vì thế nên hang cá mới mới mỗi ngày một nhiều. "Ấy là suy nghĩ
của tôi hồi nhỏ. Chứ sau này đi bộ đội về tôi cũng đã có lần đánh liều
câu trộm cá trong hang nhưng nướng mãi mà thịt vẫn tanh lòm và nhiều mỡ
như thịt lợn, kinh lắm. Từ sau lần ấy là tôi cạch, không dám câu cá
trong hang nữa" - ông Bình thật thà.

Trò chuyện về hang cá thần với ông trưởng bản Xa
Căn-anh Lò Văn Hồng, anh bảo: "Khi mình còn bé thì cũng thấy cái hang ấy
có nhiều cá lắm. Cá to tới 4-5 kg, quẫy nước bắn tung toé. Quan sát kỹ
thì thấy đó là loại cá rất lạ, không phải trắm cũng không phải chép,
mình có 2 sọc vàng chạy dọc thân, đầu to và không có râu. Cũng có thể do
hang ở dưới thung lũng nên mùa mưa nước tràn từ những ao cá trên đồi đổ
xuống, dồn lại khu cửa hang, tích tụ lâu ngày thành hang cá lớn. Cũng
có thể hai cái hang này thông với suối Nậm Pàn chảy qua gần đấy vì địa
hình núi đá vôi có nhiều hang động ngầm nhưng cũng chưa ai xác định được
chính xác điều này.

Thấy chúng tôi tò mò muốn tận mắt chứng kiến hang cá
thần, ông Bình tình nguyện đưa chúng tôi đến tận nơi. Đó là 2 cái hang
đá khá rộng, nằm gần kế nhau ngay dưới chân bản Xa Căn. Miệng hang ẩn
dưới những tán cây rậm rạm làm hang tối om thêm phần kỳ bí. Sau mội hồi
bới lá, vạch cành để kiếm chút ánh nắng xiên xuống hang, ông Bình chỉ
tay vào cái ngách hang rộng ngoác dưới một thân cây nằm vắt ngang như
con trăn lớn, bảo: Nó ở trong ấy, nhiều lắm. Nhưng từ ngày đón dân tái
định cư thuỷ điện Sơn La về đây, lập bản mới Mai Quỳnh thì cái hang này
đã thuộc đất của họ rồi nên tôi không bén mảng đến đây nữa.

Lân la đến hộ ông Lò Văn Lỉnh ở ngay gần kề khu vực
hang cá, ông Lỉnh kể: "Từ khi tôi chuyển đến đây đã thấy chính quyền cho
rào quanh khu vực cửa hang và bảo sau này sẽ cho xây tường vững chãi
quanh đó để tránh người đột nhập hang. Dân bản cũ ở đây thì bảo đó là
hang cá thần, có bắt nướng thì cũng không chín nên tôi cũng không dám
đụng đến".

"Đất tái định cư có hạn, thấy khu vực hang rộng muốn
lấp đi để trồng cây hoặc đào thành ao nuôi cá kiếm thêm thu nhập nhưng
không dám vì nghe bảo hang cá thiêng lắm. Mỗi năm 2 lần, vào dịp tết và
rằm tháng 7 tôi vẫn làm cơm cúng hang cá thần. Không phải thầy mo, thầy
cúng nên tôi cứ nôm na mà khấn: Tôi về đây thì thành hàng xóm của ông,
có cùng ăn, vui cùng hưởng. Mong thần cá ở đây phù hộ cho tôi được mạnh
khoẻ, làm ăn thuận lợi. Mấy năm trước khi mới chuyển đến, chưa biết mà
cúng ông cá nên có vài lần bị nước dâng lụt lội, trôi hết cả gà, vịt,
ngô ngáy. Giờ tôi cứ thật lòng như thế; mang cơm canh, hoa quả ra cũng
tận nơi nên cũng chưa thấy cá thần làm hại điều gì".

da phat nay